Tijdlijnen

Op 19 januari 1942 begint het Japanse leger met bombardementen op Ambon. Ambon-stad is op dat moment de hoofdstad en het administratieve centrum van Oost-Indonesië. De Japanse aanval wordt op 30 januari verhevigd door inzet van de Japanse vloot en de landing van 5750 militairen. De weerstand die de aanwezige Nederlandse en Australische troepen kunnen bieden is beperkt en de verovering van Ambon is met de overgave van het KNIL op 1 februari een feit. 30 januari 1942, 28 augustus 1944 Midden Molukken  

William Thomas Doolan neemt met het 2/21ste Infanterie Bataljon (Gull Force) deel aan de verdediging van Ambon tegen de Japaanse invasie op 30 januari. Op 1 februari neemt hij vrijwillig de taak op zich om in Kudamati de terugtocht van zijn kameraden te dekken, daarbij komt hij om het leven. 30 januari 1942 William Thomas Doolan Midden Molukken  

De Japanse Nieuw-Guinea campagne duurde van januari 1942 tot het einde van de oorlog in augustus 1945. In de eerste fase vielen Japanse troepen op 23 januari 1942) het door Australië bestuurde mandaatgebied Territory of New Guinea (het voormalige Duits Nieuw Guinea) en op 21 juli in het zuiden het Australian Territory of Papua binnen. Hierbij werd op 29/30 maart tevens het noordelijk deel van Nederlands Nieuw Guinea aangevallen. Het zuidelijk deel van Nederlands Nieuw-Guinea (Merauke en omgeving) zou gedurende de hele oorlog onbezet gebied blijven. Het diende als een steunpunt voor de Australische luchtmacht en later Nederlandse troepen van..Lees verder

Na de Japanse inval in Manokwari op 12 april 1942 besluit kapitein Willemsz Geeroms met een groep van 58 man de jungle in te trekken. Zijn rechterhand wordt korporaal Kokkelink. Onder de 58 personen bevinden zich onder andere Piet de Kock en Coos Ayal, een meisje van 16 jaar. Tijdens hun tocht door de jungle weten ze verschillende Japanners te doden, maar lijden ook verliezen. Op nieuwjaarsdag 1944 bevordert Geeroms Kokkelink tot sergeant. In april 1944 nemen de Japanners Geeroms samen met een deel van de groep gevangen; zij worden later vermoord. De overgebleven groep onder leiding van Kokkelink bestaat..Lees verder

Op 13 april 1942 landen de Japanse troepen in de Jotefa baai. De kampongbewoners van Enggros en Tobati moeten de Japanse schepen hebben zien binnenvaren. De Japanners interneren de Europese inwoners van Hollandia; het grootste deel wordt later via Biak naar Ambon afgevoerd. Voor Japan is Hollandia een belangrijke marinebasis vanwege de beschutting die de Humboldt baai biedt. Ook nemen ze in de omgeving van het nabijgelegen Sentani-meer 3 vliegvelden in gebruik. Jayapura  

Niet lang na aanvang van de Japanse bezetting vermoorden een aantal Omanezen de door het Nederlands bestuur aangestelde radja, zij vinden hem te Japans-gezind.  Bewoners van het nabijgelegen dorp Rohomoni maken dit bij de Japanse autoriteiten. De zaak escaleert en op 9 mei 1942 verschijnt er een Japans korvet voor de kust van Oma die het dorp begint te beschieten. De kerk van Oma raakt zwaar beschadigd en er komen drie Omanezen om.       Midden Molukken  

In juli 1942 wordt Sergeant Julius Tahija vanuit Australië naar het eiland Yamdena gestuurd om met een klein detachement van twaalf KNIL-militairen het Nederlandse gezag op de Tanimbar-eilanden te handhaven en een eventuele Japanse landing te voorkomen. In de hoofdstad Saumlaki bouwen zij direct stellingen. Op 30 juli arriveren twee Japanse oorlogsschepen voor de kust van Saumlaki. Tijdens een eerste landing weten Tahija en zijn mannen bijna alle 200 Japanse militairen te doden. Ook een tweede landing slaan zij succesvol af. Julius Tahija Zuid Molukken  

Op 30 juli 1942 executeren de Japanners – direct na hun landing bij Langoer (Kei) – alle missionarisssen op het eiland, waaronder ook Mgr. Joannes Aerts. Alleen de missiezusters en de Duitse pater Münster blijven gespaard. Zij worden naar Tuai gebracht. Alle overigen worden naast de pier van de missiepost standrechtelijk doodgeschoten. De lijken blijven enige dagen in het waper liggen voordat ze geborgen en provisorisch begraven worden. Mgr. Joannes Aerts Zuid Molukken  

Een groep krijgsgevangen KNIL-militairen wordt in april 1943 vanuit Soerabaja via Ambon verscheept wordt naar het dorp Waru in Oost-Seram. De Japanners zetten hen in augustus 1943 in bij de aanleg van een vliegveld in het nabijgelegen kustdorp Bula. Door propagandamateriaal denken een aantal gevangenen dat de geallieerde bevrijding nabij is; waarschijnlijk daarom ondernemen ongeveer 200 man op 2 september een vluchtpoging uit het kamp in Waru. De meesten worden uiteindelijk achterhaald door Japanse militairen en komen daarbij om. Een van hen is Elthinus Sinay, die in november 1943 overlijdt. Slechts enkele van de gevluchte krijgsgevangenen overleven deze ontsnappingspoging. Elthinus..Lees verder

Bij het uitbreken van de oorlog is gepensioneerd sergeant van de marechaussee Matthijs de Fretes hoofd van de Landwacht op Ambon. Hij helpt mee bij het organiseren van het verzet tegen Japan in de omgeving van Ambon-stad. Japanse militairen dreigen familieleden van Matthijs te vermoorden als hij zich niet zal aangeven. Hij geeft zichzelf over en wordt op 1 juli 1943 door Japanse militairen onthoofd. Hij ontvangt in 1949 postuum de Verzetsster Oost Azië. Matthijs de Fretes Midden Molukken  

Op 2 maart 1944 wordt Jacob Litamahuputty (1918 – Ambon, 02-03-1944 samen met twintig andere verzetsmensen geëxecuteerd door de Japanners. )  Jacob is als leider betrokken bij het verzet op Ambon en Saparua tegen het Japanse leger. Omdat tijdens zijn voortvluchtigheid zijn familieleden worden mishandeld, geeft hij zich over. Jacob Litahamuputty Midden Molukken Bekijk bronnen/afbeeldingen

Op 3 april 1944 wordt in Australië de Netherlands Indies Civil Administration (NICA) opgericht met als opdracht het Nederlandse bestuur te herstellen in het voetspoor van de geallieerde troepen. Na de geallieerde landing zet het NICA-detachement in Hollandia haar hoofdkwartier op – later bekend als Kota Nica – dat onder andere hulp verleent aan burgers en ex-dwangarbeiders. In februari 1945 opent er een school voor kinderen van de plaatselijke bevolking. Ook in Biak en Numfoor worden bases van de NICA opgericht. 22 april 1944 Jayapura  

Hollandia vormde de enige haven tussen Wewak (PNG) in het oosten en de Geelvinkbaai (Biak, Manokwari) in het westen. Het was dan ook voor zowel de Japanners in 1942 als de geallieerden in 1944 een belangrijk strategisch punt, zowel voor de bevoorrading van hun troepen als de bescherming van de voortgaande invasie vanuit de lucht. In het voorjaar van 1944 besloten de geallieerden Hollandia te benutten als springplank voor hun aanval op Filipijnen.  Onder de codenaam Operation Reckless begonnen zij met luchtaanvallen op Palau en de Carolines, alsook op vliegvelden langs de kust van Nieuw Guinea van Wewak tot aan..Lees verder

Bij de geallieerde landing op het eiland Biak in de Geelvinck baai op 27 mei 1944 met hebben de Amerikanen een licht overwicht met 12.500 man van de 41e divisie. Tegenover hen staat echter een aanzienlijke Japanse troepenmacht van 11.000 man onder leiding van kolonel Kuzume Naoyuki, die zich bovendien verschanst hebben in een labyrint van grotten (waaronder Goa Jepang). De Japanse troepen bieden hardnekkig tegenstand waardoor het tot medio augustus duurt voordat de Amerikanen het eiland onder controle hebben. Aan Amerikaanse zijde vallen 474 doden; de schattingen aan Japanse kant liggen tussen de 6.000 tot 10.000 doden. kolonel Kuzume..Lees verder

De Japanse strijdkrachten bouwen tijdens de bezetting verschillende vliegvelden op Biak die na de Amerikaanse invasie in mei 1944 ontwikkeld worden als uitvalsbasis voor de Amerikaanse luchtmacht. De basis in Biak is van belang voor de island hopping strategie van generaal MacArthur. Eén van de vliegvelden, Borokoe, is nu in gebruik door de Indonesische luchtmacht. Borokoe werd op 18 juni 1944 door de 1e en 41e Infantry Division US Army op de Japanners veroverd. Geelvinkbaai en Noordkust  

Het Komasoren vliegveld in het noorden van Numfoor is nog in aanbouw ten tijde van de geallieerde inval. Numfoor is niet alleen vanwege de vliegvelden van strategisch belang, maar ook omdat het dichtbij Biak ligt. De geallieerden willen voorkomen dat Japanse troepenversterkingen vanuit Numfoor naar Biak kunnen afreizen. De Japanse verdedigers – rond de 2.500 man sterk – trekken zich terug naar het binnenland en plegen daar nog een kleine twee maanden verzet. De ‘mopping-up’ operaties duren nog tot 31 augustus; dan is heel het eiland in geallieerde handen. Geelvinkbaai en Noordkust  

Op 30 juli 1944 begon Operatie Typhoon met landingen op Sansapur (Green Beach), Mar (Red Beach), Middelburg eiland en Amsterdam eiland. Bij geen van de landingen ondervonden de geallieerden enige tegenstand. Eenheden van de Japanse 35e divisie bereikten eerst op 16 augustus de bruggehoofden. In totaal verloren de Amerikanen gedurende Operatie Typhoon (die tot 31 augustus duurde) 14 doden en 44 gewonden. De Japanse verliezen gedurende dezelfde periode worden geschat op 385 doden en 215 krijgsgevangenen. 17 augustus 1944 Vogelkop  

Tijdens Operatie Typhoon, de opmars langs de noordkust van Nieuw-Guinea, die duurt van 30 juli – 31 augustus 1944, is controle over landingsbanen van cruciaal belang. Op Middelburg eiland, vlak voor de kust van de plaats Mar, wordt op 17 augustus 1944 een vliegveld in gebruik genomen, gevolgd door een vliegveld op het vasteland op 3 september. Op het buureiland van Middelburg, Amsterdam eiland, leggen de Amerikanen een basis voor vliegboten aan. 30 juli 1944 Vogelkop  

Op 24 augustus 1944 wordt de bommenwerper N5-169 (Marine Luchtvaartdienst/KNIL, type North American B-25 Mitchell) vermist op een missie boven Larat. Het toestel is waarschijnlijk door de Japanners neergeschoten. Volgens Radio Soerabaja is de gehele bemanning van het vliegtuig gevangen genomen en gedood. Aan boord van het vliegtuig bevond zich in onder anderen Martino Samallo, een 21-jarige sergeant 2e klasse telegrafist en leerling vlieger. Hij is vermoedelijk bij de crash om het leven gekomen. Martino Samallo Midden Molukken

Vanaf januari 1943 wordt Ambon-stad regelmatig gebombardeerd door geallieerde, Amerikaanse en Australische vliegtuigen. Na het grote bombardement op 28 en 29 augustus 1944 is ongeveer vier vijfde deel van Ambon-stad verwoest. Een van de weinige gebouwen die niet beschadigd raakt is de Grote Moskee in Ambon-stad. Midden Molukken  

  Het strategisch belang van Morotai lag vooral in de positie van het eiland dat het een ideale springplank maakte voor de verovering van de Filipijnen. Vanaf oktober 1944 begonnen luchtaanvallen op Filipijnse doelen. Tevens voerden vliegtuigen en torpedoboten aanvallen uit op het Japanse leger in Nederlands Indië. Noord Molukken

Bij een vergeldingsactie op 5 oktober 1944 vermoorden Japanners bijna alle inwoners van het dorp Emplawas op Babar. De actie volgt op een uit de hand gelopen lokaal protest tegen de heffingen van de zijde van de Japanse bezetters (waaronder het leveren van meisjes voor prostitutie).  Het aantal slachtoffers bedraagt tussen de 400 en 1400 bewoners. De schrijver-radiotelegrafist P.J. Tanasale is op dat moment beheerder van het Hulppostkantoor te Tepa (Babar). Als spion van de geallieerden schrijft hij in november 1945 een rapport over dit drama op Babar. P.J. Tanasale Zuid Molukken

Na op Bandung krijgsgevangen genomen te zijn, transporteert het Japanse leger Cornelis Hattu naar Saumlaki op het hoofdeiland Yamdena van de Tanimbar-archipel, om daar te werken aan Japanse stellingen en loopgraven. Vandaar wordt hij verplaatst naar Adaut op Selaru; het zuidelijke eiland van de Tanimbar-eilanden. Hiervandaan vlucht Hattu met vijf andere Molukse, en een Menadonese krijgsgevangene in twee prauwen naar Australië. De prauwen zijn met een touw aan elkaar verbonden, maar tijdens een storm moeten ze het touw doorsnijden en raken ze elkaar kwijt. In plaats van de geschatte week, duurt de reis ruim drie weken. De prauw van Hattu..Lees verder

  Een speciale eenheid van het Australische leger, Z Force, wordt naar Ternate gestuurd om de lokale heerser Sultan Iskandar Muhammad Jabir Syah uit Japanse handen te krijgen. De codenaam van de reddingsoperatie is Opossum. Met hulp van een lokale gids, Achmed Bashir, weten ze de sultan te bereiken. In gezelschap van 2 vrouwen en 8 kinderen, waaronder zijn latere opvolger Mudaffar Syah, vertrekt de sultan op 9 april 1945 naar de kustplaats Kulaba, waarna ze per prauw naar het eilandje Hiri oversteken. Daar vindt een vuurgevecht met Japanse militairen plaats, waarna de familie en de Australische militairen per boot..Lees verder

Sergeant-majoor instructeur KNIL Dominggus Petrus Leihitu  (Haria-Saparua, 07-11-1907 – Benteng Ambon, 16-07-1945) wordt door Japanse militairen opgepakt en na een korte krijgsraad op 16 juli 1945 in Benteng-Ambon geëxecuteerd. Hij wordt veroordeeld voor zijn leiderschap van het verzet tegen het Japanse leger op Ambon en Sapura. Dominggus Petrus Leihitu Midden Molukken Bekijk bronnen/afbeeldingen

Terwijl anderen zich in de jaren na de capitulatie van Japan overgeven, houdt Nakamura, die deel uitmaakte van de oorspronkelijke bevolking van Formosa, zich schuil in de jungle van Morotai. Daar verblijft hij nog 29 jaar totdat hij op 18 december 1974 wordt overgehaald om uit zijn schuilplaats te komen. Nakamura was de laatste soldaat in Japanse dienst die zich overgaf. Teruo Nakamura Noord Molukken

  In de stad Biak staat een monument ter nagedachtenis aan de Tweede Wereldoorlog. Het monument bestaat uit een gebogen muur met daarop de tekst: ‘Monumen Perang Dunia ke-II’ met een Engelse en Japanse vertaling. De ondertitel luidt in het Nederlands: ‘Dit monument dient om iedereen aan de wreedheden van de oorlog te herinneren opdat die niet meer herhaald zullen worden’. Het monument stamt uit 1994 en kwam tot stand door samenwerking tussen de Indonesische en Japanse regering. Geelvinkbaai en Noordkust  

In de buurt van Hamadi Beach staat bij Pasar Hamadi, waar een markt en souvenirwinkeltjes te vinden zijn, een monument ter nagedachtenis aan de landing van de geallieerden. Het monument is op 5 juni 2018 feestelijk ingehuldigd. Jayapura